Ο αυτισμός είναι μία νευροαναπτυξιακή διαταραχή που επηρεάζει τον τρόπο που ένα άτομο αντιλαμβάνεται τον κόσμο και τον τρόπο που επικοινωνεί και αλληλεπιδρά με τους άλλους ανθρώπους.

Τα άτομα με αυτισμό βλέπουν, ακούν και αισθάνονται τον κόσμο διαφορετικά από ότι οι άλλοι άνθρωποι. Ο αυτισμός δεν είναι ασθένεια ή πάθηση γι’ αυτό και δεν «θεραπεύεται».

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας 1 άτομο στα 150 έχει διαταραχή αυτιστικού φάσματος. Ωστόσο κάποιες πρόσφατες μελέτες εμφανίζουν πολύ πιο υψηλά ποσοστά, 1 άτομο στα 100. Ο αυτισμός μπορεί να επηρεάσει κάθε παιδί και κάθε οικογένεια. Η εθνικότητα, το κοινωνικό, οικονομικό και μορφωτικό επίπεδο της κάθε οικογένειας δεν παίζουν κανένα ρόλο. Επηρεάζει τέσσερις φορές περισσότερο τα αγόρια από ότι τα κορίτσια.

Ο αυτισμός περιγράφεται ως μια διαταραχή «φάσματος». Αυτό σημαίνει ότι ενώ όλα τα άτομα με αυτισμό έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά, ωστόσο επηρεάζονται με διαφορετικό τρόπο και σε διαφορετικό βαθμό, με αποτέλεσμα να διαφέρουν οι ανάγκες τους καθώς και ο βαθμός υποστήριξης που απαιτείται. Όλα τα άτομα στο φάσμα του αυτισμού μπορούν να εκπαιδευτούν και να εξελιχθούν. Με τη σωστή υποστήριξη όλοι μπορούν να βοηθηθούν για να ζήσουν μια καλύτερη ζωή. Ανάλογα με τη σοβαρότητα της διαταραχής, ελάχιστα άτομα μπορούν και ζουν ανεξάρτητα, κάποια έχουν ανάγκη από μερική υποστήριξη, ενώ τα περισσότερα χρειάζονται εκπαίδευση και φροντίδα για όλη τους τη ζωή.

Η πρώιμη παρέμβαση κατά την προσχολική ηλικία, η δια βίου εκπαίδευση και υποστήριξη είναι κυρίαρχης σημασίας αφού δίνουν τη δυνατότητα σε παιδιά, εφήβους και ενήλικες με αυτισμό να έχουν μια ζωή γεμάτη νόημα. Η συνεχής υποστήριξη και εκπαίδευση της οικογένειας (γονείς και αδέλφια) συμβάλλουν σημαντικά στη δημιουργία υποστηρικτικού περιβάλλοντος για το παιδί στο σπίτι με αποτέλεσμα τη βελτίωση της κατάστασης του.

Τα άτομα με αυτισμό δεν παρουσιάζουν διαφορές στην εμφάνιση σε σχέση με τα άτομα που δεν έχουν την διαταραχή. Λόγω αυτής της αόρατης διαφοράς σε πολλές περιπτώσεις είναι δύσκολο να αναγνωριστεί η ιδιαίτερη κατάσταση. Επειδή ένα αυτιστικό παιδί μπορεί να φαίνεται φυσιολογικό, ο κοινωνικός περίγυρος μπορεί να το θεωρεί ένα "κακό" παιδί ή ότι οι γονείς το έχουν κακομάθει. Οι ξένοι συχνά αναφέρονται στο γεγονός σαν "αποτυχία της οικογένειας".

Μύθοι για τον αυτισμό

Υπάρχουν πολλοί μύθοι και εσφαλμένες αντιλήψεις για τον αυτισμό. Αντίθετα με ότι γενικά πιστεύεται, πολλά παιδιά με αυτισμό έχουν βλεμματική επαφή. Μπορεί να είναι λιγότερο συχνή ή διαφορετική από των άλλων παιδιών. Πολλά παιδιά με αυτισμό αναπτύσσουν λειτουργικό λόγο και άλλα αναπτύσσουν κοινωνικές δεξιότητες όπως επικοινωνία με σήματα ή οπτικά μέσα. Οι δυσκολίες μπορεί να μειώνονται καθώς το παιδί αναπτύσσεται και εκπαιδεύεται.

Υπάρχουν δύο ακόμη μύθοι. Ο πρώτος είναι ότι τα παιδιά με αυτισμό δεν δείχνουν στοργή, αγάπη, συναίσθημα. Τα παιδιά με αυτισμό νοιώθουν και δείχνουν την αγάπη τους, χρειάζεται όμως υπομονή από τους γονείς για να κατανοήσουν τον τρόπο που το παιδί τους εκφράζει τα συναισθήματά του, ώστε να μπορέσουν να πάρουν και να δώσουν αγάπη. Ο δεύτερος είναι ότι οι γονείς, κυρίως οι μητέρες, με τη συμπεριφορά τους προκαλούν αυτισμό στα παιδιά τους ή συμβάλλουν στην εμφάνισή του (αδιάφορες ή ψυχρές μητέρες). Αυτή είναι μία παλιά αντίληψη η οποία έχει εγκαταλειφθεί. Φυσικά το περιβάλλον και ιδιαίτερα το οικογενειακό περιβάλλον κυρίως στα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού, παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη όχι μόνο του παιδιού με αυτισμό αλλά οποιουδήποτε παιδιού. Το οικογενειακό περιβάλλον σε καμία περίπτωση δεν ευθύνεται για τις διαταραχές του φάσματος του αυτισμού.

Τι προκαλεί τον αυτισμό;

Δεν έχουν ανακαλυφθεί ακόμη τα ακριβή αίτια του αυτισμού. Κάποιοι επιστήμονες αναφέρουν ότι κάποιος συνδυασμός γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων μπορεί να ευθύνεται για τις ατομικές διαφορές στην ανάπτυξη των ανθρώπων. Ο αυτισμός δεν προκαλείται από τον τρόπο που ανατρέφεται το παιδί ή από τις κοινωνικές συνθήκες που ζει και δεν οφείλεται στο ίδιο το άτομο.

Υπάρχει θεραπεία;

Δεν υπάρχει θεραπεία για τον αυτισμό. Με τις κατάλληλες εκπαιδευτικές / θεραπευτικές μεθόδους το άτομο μπορεί να βοηθηθεί για να ζήσει μία ζωή όσο το δυνατόν πιο αυτόνομη.

Θεραπεύεται ο αυτισμός; (Στ. Νότας)

«Για να απαντήσουμε στο ερώτημα αυτό πρέπει να ορίσουμε τι εννοούμε με τον όρο θεραπεία.

Υπάρχουν περιπτώσεις που ορισμένα παιδιά με αυτισμό – διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές, στα οποία έγινε πρώιμη παρέμβαση, δεν ξεχωρίζουν από τα άλλα παιδιά, δεν παύουν όμως σε ορισμένους τομείς να διαφέρουν.

Ένα σημαντικό ποσοστό ατόμων με αυτισμό βελτιώνεται στον τομέα των χαρακτηριστικών διαταραχών, στην ανάπτυξη των ικανοτήτων μετά από εκπαίδευση, αλλά δεν μπορεί να ζήσει αυτόνομα και χρειάζεται διαρκή επιτήρηση ή φροντίδα. Μπορεί όμως να κάνει απλές εργασίες γι αυτό είναι απαραίτητες οι δομές που διασφαλίζουν ειδική εκπαίδευση, απασχόληση, προστατευμένη εργασία και όταν χρειαστεί να ζήσει μακριά από την οικογένεια κατάλληλη, ανθρώπινη, αξιοπρεπή διαβίωση.

Εκτός από τα άτομα με σύνδρομο Asperger, έχουμε και αυτά της κατηγορίας του «ευρύτερου φαινότυπου» που στην πλειονότητα δεν έχουν διαγνωστεί, τα οποία λειτουργούν πολύ καλά, κάνουν οικογένεια, διαπρέπουν στις επιστήμες και τις τέχνες.

Ένα άτομο με αυτισμό, γνωστό σε όλο τον κόσμο, η Temple Grandin γράφει στο βιβλίο της: «Σήμερα είμαι μια επιτυχημένη σχεδιάστρια κτηνοτροφικού εξοπλισμού με δική μου εταιρεία. Ποιος το περίμενε από εκείνη την «τρελή» ; Και κάπου αλλού λέει: «αν με ρωτήσετε αν θέλω να μου αφαιρέσετε τον αυτισμό μου θα σας πω όχι, διότι αυτό είναι σημαντικό μέρος του εαυτού μου και ορισμένες ιδιαίτερες ικανότητες μου οφείλονται σ’ αυτόν ».